Pochodzenie
Kawa uprawiana jest od tysięcy lat. Według rożnych źródeł pochodzi z Etiopii bądź też Afryki. W Europie pojawiła się około XVI wieku. W Polsce pojawiła się po bitwie pod Wiedniem w 1683. W Europie pierwsza kawiarnia powstała w 1683 w Wiedniu, a założył ją Polak - Jerzy Kulczyński. Oficjalnie pierwsza polska kawiarnia powstała w Warszawie w 1724 r. na dworze króla Augusta II Sasa.
Szacunkowo co dzień na świecie wypijają ponad trzy miliardy filiżanek kawy.
W Polsce ilość wypijanej kawy w przeliczeniu na osobę ocenia się na 1-1,5 filiżanki dziennie, co odpowiada rocznemu spożyciu 3 kg na osobę, a jej spożycie na przestrzeni ostatnich lat systematycznie się zwiększa. Rocznie produkuje się około 6,7 miliona ton kawy.
Zbiór i produkcja
Kawa jest owocem krzewu z rodziny Rubiaceae, rodzaju Coffea. Kawoszy interesują odmiany arabika i robusta. Arabika stanowi około 75% światowej produkcji. Problem przy uprawie arabiki jest jej niska odporność na upały, szkodniki czy choroby, szczególnie na tak zwaną rdzę kawy. Walka z ta ostatnią jest najłatwiejsza na dużych wysokościach dlatego też plantacje arabiki lokalizowane są powyżej 900 m n.p.m. Podnosi to jakość kawy ale także jej cenę (wzrost kosztów produkcji). Owoce kawowca zmieniają barwę z zielonej na czerwoną lub żółtą, gdy ziarna są w pełni dojrzałe. Dojrzałe owoce zbiera się ręcznie lub mechanicznie. Metoda ręcznego wyboru i zbioru owoców (tzw. picking) jest bardziej czasochłonna, jednak dostarcza najlepiej wyselekcjonowane ziarna. Metodą mechanic
zną tzw. „otrząsaniem” dokonywany jest zbiór wszystkich ziaren równocześnie.
Kawę pozbawia się łupinek na dwa sposoby. Metoda sucha polega na rozrzuceniu ziaren na matach i suszeniu ich na słońcu przez 2 – 3 tygodnie. W ty,m czasie ziarna często się obraca żeby uniknąć fermentacji. Następnie za pomocą łuszczarek usuwa się suchą łupinę. Metoda ta wymaga bezdeszczowej pogody dlatego tez nazywana jest metoda suchą. Inna możliwością jest metoda mokra. Owoce należy zebrać metodą pickingu, aby były jednakowo dojrzałe. W ciągu 12 – 24 godzin od zbioru należy usunąć skórę i miąższ za pomocą specjalnej maszyny. Następnie usuwa się nierozpuszczalną w wodzie osnówkę, aby uniknąć gnicia ziarna.
Wypalania ziaren dokonuje się w różnych temperaturach (od ok. 200 do nawet 250°C) zależnie od stosowanej metody i pożądanego efektu. Proces palenia kawy decyduje o ostatecznej barwie ziaren i ich smaku.
Właściwości
poprawia pamięć i koncentrację
Dzięki zawartości kofeiny kawa pełni rolę stymulującą. Kofeina działa na centralny układ nerwowy a dokładnie na aktywność kory mózgowej, przyśpieszając reakcje umysłowe, usprawniając percepcję, odtwarzanie informacji, postrzeganie, kojarzenie, przyśpiesza akcje serca i na krótko podnosi ciśnienie krwi. Rozszerza naczynia krwionośne oskrzeli, dzięki czemu organizm jest lepiej dotleniony. Działa pobudzająco na umysł, zwiększa pamięć krótkotrwałą, ułatwia koncentrację oraz blokuje receptory przekazujące informacje o potrzebie snu – dzięki czemu nie czujemy zmęczenia. Kofeinę zaczyna się wchłaniać po około 15 minutach od spożycia kawy a jej maksymalne stężenie osiąga po około trzech godzinach.
chroni przed nowotworami
Kawa zawiera sporo przeciw nowotworowych utleniaczy dzięki czemu zmniejsza ryzyko raka pęcherza moczowego i jelita grubego. Picie kawy zmniejsza również ryzyko wystąpienia raka wątroby, wpływa na to zawarty w kawie kwas chlorogenowy. Silne antyoksydanty zawarte w ziarnach kawy neutralizują wolne rodniki i usprawniają oczyszczanie organizmu ze szkodliwych toksyn. Naukowcy dowiedli, że poziom przeciwutleniaczy w kawie znacznie wzrasta podczas procesu palenia jej ziaren.
właściwości antyalergiczne
Kawa ma działanie przeciw alergiczne, ponieważ obniża stężenie histaminy – substancji biorącej udział w reakcjach alergicznych. Kofeina zawarta w kawie zapobiega oraz zmniejsza skutki ataków alergii. Ponadto u osób chorych na astmę kofeina rozszerza oskrzela, a co za tym idzie zmniejsza częstość i nasilenie ataków duszności.
choroby Alzheimera i Parkinsona
Kofeina i antyoksydanty zawarte w kawie wpływają na komórki centralnego układu nerwowego. Regularne picie kawy redukuje ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona oraz Alzheimera, dzieje się tak gdyż kofeina stymuluje naczynia krwionośne w mózgu, do komórek nerwowych dociera dzięki temu, więcej tlenu i substancji odżywczych.
Wśród innych pozytywnych właściwości kawy wymienia się:
Zmniejszenie ryzyka zachorowania na marskość wątroby,
Przyśpieszenie metabolizmu,
Zmniejszenie ryzyka wystąpienia kamicy żółciowej,
Zmniejszenie ryzyka zachorowania na cukrzycę typu II,
Zwiększenie efektywności środków przeciwbólowych,
Polepszenie perystaltyki jelit
Pić czy nie pić?
Spór nad tym czy picie kawy przynosi więcej dobrego cz złego trwa do dawna i nie wygląda na to żeby szybko został rozstrzygnięty.
Wśród zarzutów pod adresem kawy najczęściej pojawia się ten, że u większości ludzi utrudnia zasypianie, zwiększa uczucie niepokoju i lęku (tzw. „zdenerwowanie kofeinowe”) oraz powoduje uzależnienie fizyczne. Kawa powinna być ograniczona w okresie ciąży, gdyż może powodować poronienia i przedwczesne porody. W tym okresie zaleca się maksymalnie dwie filiżanki kawy dziennie.
Kawa może znacznie wpływać na podniesienie poziomu cholesterolu, a także zwiększać prawdopodobieństwa ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie.
Ponadto podczas prażenia kawy powstają wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które wykazują silne właściwości mutagenne oraz kancerogenne.
Jak mawiają toksykolodzy „Wszystko jest trucizna i nic nią nie jest. Wszystko zależy od dawki”. A zatem wszystko jest dla ludzi trzeba jednak pic kawę z umiarem. Zalecana maksymalna dawka (1-3 filiżanki dziennie) nie ma szkodliwego wpływu na nasz organizm.
Wybrane gatunki kawy
* Najbardziej znana i popularna Arabika – produkowana jest przede wszystkim w Brazylii. Charakteryzują się łagodnym, delikatnym smakiem i niską kwasowością.
* Robusta (kongijska) – gatunek kawy wywodzący się z Afryki, ale uprawiany również w innych regionach świata o ciepłym klimacie najwyższej jakości kawa uprawiana jest na Madagaskarze
* Kawa kenijska – należy do światowej czołówki najlepszych kaw, ma silny, wyrazisty smak i wysoką kwasowości z łagodnym posmakiem podobny do wina .
* Kawy kolumbijskie – są one zaliczane do jednych z najbardziej cenionych na świecie. Kawa odznacza się średnią mocą, zrównoważonym smakiem (o delikatnym słodkawym posmaku) oraz idealnym poziomem kwaskowatości.
* Kawa z Hawajów – Przez niektórych smakoszy uważana za najlepszą kawę świata. Ceniona jest ze względu na silny aromat i oryginalny smak: silną goryczkę z kwaskowatym posmakiem.
* Kawa luwak to najdroższa kawa świata – jej filiżanka kosztuje około 100 zł. Ziarna wydobywa się z odchodów indonezyjskiego łaskuna muzanga, który zjada tylko najlepsze owoce kawy. Po częściowym nadtrawieniu w żołądku zwierzęcia kawa traci gorzki smak i zyskuje lepszy aromat. Po umyciu, ziarna traktowane są tak samo jak inne gatunki (prażenie, mielenie).
* Kawa Kibo Chagga – uprawiana w Tanzanii, poszukiwana przez smakoszy kawa. Smak jest ostry i wyrazisty, ale zarazem pełniejszy i mniej kwaskowy niż kawy kenijskiej
* Arabika brazylijska Minas – Owoce tej odmiany kawy zbierane są w Rio de Janeiro oraz Minas Gerais i stąd jej nazwa. W smaku łagodna, pozbawiona goryczki i kwaskowatości. lecz w związku ze specyficznym procesem suszenia nabiera ona charakterystycznego smaku jodyny.
* Meksykańska kawa Arabica Maragogipe to najsławniejsza odmiana meksykańskiej kawy. Charakteryzuje się bardzo łagodnym aromatem i czekoladowo-korzennym posmakiem.
* Kawa Blue Mountain – Kawa z Jamajki posiada niezwykle finezyjny, lecz intensywny aromat, jest idealnie zrównoważona, charakteryzuje się owocową nutą.
* Arabica Brazylia Santos – o szczególnym, miodowym smaku wzmocnionym słodką nutą. Odmiana ta charakteryzuje się niską kwasowością, łagodnością i powabem intensywnego aromatu. Szczególnie warto polecić ją tym, którzy preferują picie kawy bez dodawania mleka.
