Różnice pomiędzy poszczególnymi regionami Polski uwypuklają się zwłaszcza w okresie Bożego Narodzenia – wówczas gołym okiem widzimy, że kultywowane przez nas zwyczaje zdecydowanie od siebie odbiegają. Niektórym dzieciom prezenty pod choinkę przynosi św. Mikołaj, innym Gwiazdor lub Dziadek Mróz, część rodzin pod obrusem zostawia sianko, a inni szykują przy stole wolne miejsce dla zbłąkanego wędrowca. Łączy nas jednak to, że 24 grudnia wszyscy zasiadamy do najbardziej uroczystej wieczerzy oku.
Ale czy w każdym domu kolacja wigilijna wygląda tak samo? Zdecydowanie nie. W Wielkopolsce potrawy na świątecznym stole zupełnie nie przypominają tych z Podkarpacia, a Wigilię na Kujawach nie można porównać do żadnej innej. Mimo że wszędzie przyrządza się ryby i bazuje na grzybach, kapuście oraz maku, to każdy region wypracował sobie charakterystyczne i niespotykane nigdzie indziej smaki. Poniżej przedstawiam potrawy wigilijne, które trafiły na Listę Produktów Tradycyjnych lub reprezentują wybrane regiony Polski.
Opolszczyzna
Najbardziej charakterystyczną potrawą dla tego regionu są śliszki, czyli małe bułeczki drożdżowe z nadzieniem makowym, posypane startym piernikiem. Ze względu na ich słodki smak, to właśnie one są uwieńczeniem wigilijnej kolacji. Najczęściej serwuje je się w małych miseczkach i układa w kształcie rozety. Inną typową potrawą wigilijną dla Opolszczyzny jest mołcka, czyli gęsta potrawa z miodu, suszonych owoców i piernika.
Małopolska
W tym województwie na Wigilię przyrządza się czerwony barszcz krakowski, który bazuje na naturalnym zakwasie z buraków, a możne podawać go z ziemniakami, śmietaną czy niewielkimi uszkami. Charakterystycznym daniem wigilijnym w Małopolsce jest siuśpaj, czyli gęsta masa z kaszy z dodatkiem suszonych owoców oraz karp w zalewie octowej z wyczuwalnymi ziarenkami gorczycy, ziela angielskiego, liścia laurowego, cebulą oraz marchewką.
Podlasie
Jedną z najbardziej charakterystycznych potraw wigilijnych dla tego regionu jest faszerowany szczupak oraz makowiec ejszeryszek, czyli podłużne ciasto z bakaliami oblane białym lukrem. Ponadto na Podlasiu przygotowuje się sękacz sejneńskiego – pionowe, stożkowate ciasto o maślanym, aksamitnym smaku. Mieszkańcom tego województwa trudno też wyobrazić sobie Wigilię bez kutii, czyli potrawy przygotowywanej z obtłuczonej pszenicy, maku i różnego rodzaju bakalii.
Mazowsze
Wigilia na Mazowszu nie może obejść się z tradycyjnej kapusty z grzybami, ale z dodatkiem oleju lnianego, który dla tego regionu jest bardzo ważnym produktem. Na święta przygotowuje się także fafernuchy, czyli małe, kruche ciastka o kształcie kopytek. Mają smak pieprzny z wyraźnie wyczuwalną nutą miodu i cynamonu. Na wigilijnym stole często pojawia się także pasta z wędzonej ryby i kiszonego ogórka. W tym regionie najczęściej podaje się zupy owocowe, śledzie w oleju, kasze przyrządzane na wiele sposobów oraz ziemniaki.
Świętokrzyskie
W tym regionie na wigilijnym stole króluje barszcz na żytnim zakwasie. Ponadto przygotowuje się tradycyjny farsz z kaszy gryczanej z dodatkiem grzybów i kapusty. Jeśli chodzi o słodkości, to w województwie świętokrzyskim przygotowuje się szczodroki, czyli pieczywo pszenne o słodko-słonym smaku oraz piernik, który według zwyczaju przyrządza się z mąki żytniej.
Wielkopolska
W domach Wielkopolan chętnie podaje się barszcz czerwony, ale gotowany na wywarze grzybowym. W tym regionie na Wigilię serwuje się także karpia w sosie szarym oraz pierogi z kapustą i grzybami. Trudno też wyobrazić sobie uroczystą kolację bez śledzia i makiełek, czyli potrawy przygotowanej z maku, bakalii i czerstwej bułki.
Pomorze
W tym regionie na wigilijnym stole królują ryby. Na wiele sposobów przyrządza się śledzie, szczupaki, łososie czy węgorze. Najczęściej serwowanym pierwszym daniem jest oczywiście zupa rybna. W Wigilię na Pomorzu podaje się też pierogi z kaszą gryczaną, suszone borowiki w śmietanie lub śliwki w occie.
Lubelszczyzna
Potrawy wigilijne z tego regionu najbardziej związane są z kuchnią żydowską. W świątecznym menu przyjął się karp w galarecie i karp wędzony. Na Lubelszczyźnie Wigilia nie może obejść się bez strucla, czyli podłużnego pieczywa drożdżowego nadziewanego makiem, serem z cynamonem lub marmoladą.
Kujawy
Podczas Wigilii na Kujawach serwowana jest zupa z suszonych śliwek lub inna zupa owocowa. Często podaje się regionalne kluski z makiem i kaszą jaglaną, nazywane jagłami. Obowiązkowo przyrządza się także groch z kapustą. Charakterystycznym wypiekiem dla tego regionu jest słodki piernik na karmelu.
Śląsk
W tym regionie Święta nie mogą odbyć się bez tradycyjnej moczki, czyli marmolady przygotowanej ze śliwek, bakalii, orzechów i ugotowanych suszonych owoców. Często serwuje się także żur przygotowany na grzybach lub zupę rybną. Na wigilijnym stole obowiązkowo pojawia się także kapusta z grzybami i śląskie pierniki.
Dolny Śląsk
W tym regionie na świątecznym stole rządzą pierogi m.in. ruskie lub z kapustą i grzybami. Obowiązkowo podaje się także kompot z suszonych owoców, a w wielu domach przygotowuje się kutię oraz kapustę kiszoną z grochem i grzybami. Typowe dla tego regionu są także słodkie miodowe pierniczki oraz świszcz, czyli kasza jęczmienna z suszonym owocami.
Warmia i Mazury
Na Wigilię przygotowuje się czerwony barszcz lub zupy owocowe. Najchętniej przyrządzane są oczywiście ryby z mazurskich jezior. W tym regionie serwuje się śledzie w oleju, kasze w różnych odsłonach oraz ziemniaki. Często podaje się też pierogi z kapustą i grzybami oraz makowca.
Podkarpackie
Na Rzeszowszczyźnie bez wątpienia rządzą potrawy na bazie różnego rodzaju kasz. Przygotowuje się tu oczywiście tradycyjną kapustę z grochem, ale przede wszystkim serwuje się lokalne dania, np. gołąbki z kaszą i ziemniakami, podkarpacki pieróg nadziewany kapustą i ziemniakami oraz zupę z kaszą pęczak, czyli postnicę.
